Voordracht Stedelijk Museum Amsterdam

 nav film Franz Weiss 

 Beste toehoorders,

Franz Weiss maakte een film over mijn werk. Een film over mijn werk dat een beeld geeft van een kunstenaar. Een kunstenaar is iemand die zijn positie in de wereld onderzoekt en er verslag over doet dmv het maken van kunstwerken en het tonen daarvan.  

Dat heb ik dit jaar gedaan in museum Kade in amersfoort. Ik ga u hiervan iets laten zien. Het is ook de lokatie waar de film is opgenomen; drie verdiepingen met een 70 werken, verschillend van aard, materiaal en uitgangspunt, dat een enkele criticus deed verzuchten; Knevel deze kunstenaar, geef hem sturing en een kader, pas dan zal betekenis ontstaan, iets dergelijks. Het accepteren van een diversiteit, in vorm, thema en uitwerking, is niet iedereen gegeven. Diversiteit wordt opgevoerd als vijand van de o zo gewenste stilistische eenheid. 

De criticus moest eens weten: Het gaat mij niet om betekenis. Ik werk niet aan een stijl, ik geloof niet in ontwikkeling of verbetering, maar ik geloof in de uitgebreidheid van mogelijkheden. In de veelzijdigheid van dingen ervaar ik iets raadselachtigs en in de ondoordringbaarheid van het gevoel een eeuwigheid. Ik heb geen voorkeur voor materiaal of techniek en toch zie ik mijn werk als een eenheid en zie ik dat de werken elkaar niet vreemd zijn. Ik zou het liefst een verzameling van mijn werken, permanent in een groot huis met vele kamers, tentoonstellen.

Ik ben begonnen als kunstenaar te leven, toen ik 30 jaar oud was en in een vreemde stad mijn ogen opende, waar de arabische prins die ik in mijn dromen was, ontmaskerd werd. Ik opende mijn ogen en stapte uit de droom in het leven. Ik stapte mijn atelier binnen.

Ik heb een vriend die in Rusland, in Petersburg boven een bakkerij woont en wiens initialen overeenkomen met die van mijn auto: vw. Hij is kunsthistoricus maar werkt nu in een een schoenwinkel om geld te verdienen. Deze Vasily Wells, stuurt mij af en toe een brief en hij bezocht mij recentelijk in mijn atelier ivm de Design dagen in eindhoven en ik vroeg hem :”Vasily waarom hecht men toch zo aan stijl en wil men van de kunst steeds maar weer een betekenis weten.

En waarom heeft de taal zo een grote status in de omgang met beeldende kunst. Visual Arts, Freie Kunst, Fine Arts, Beaux Arts. Gaat dat over woorden; Vrij, Mooi, Zichtbaar, nee toch? “

Ik gebruik woorden om mijn denken binnen te dringen, antwoordde Vasily mij. En hij vervolgde: Ik ben naar je toe gekomen om je uit te nodigen voor een tentoonstelling. Wat vind je daarvan?

“Waar gaat de tentoonstelling over ?” vroeg ik.

De tentoonstelling gaat vooral over onzichtbaarheden. Er is geen script, maar er is toch een verhaal. Eigenlijk zijn er heel veel verhalen. De tentoonstelling gaat over iets dat valt, maar niet de bodem bereikt. De donkere nacht kan ik niet buiten dit verhaal laten De ruimte waar de tentoonstelling zich afspeelt is onbegrensd. De tentoonstelling gaat  over dingen die er al waren voordat wij ze zagen en er ongevraagd zijn; de verloren schoen aan de straatkant, de voetbal in het gras, de omgevallen stoel, het boek in de regen op het natte tafelblad, de boodschappentas naast de twee bloempotten, het gebroken potlood, de scheur in mijn trui, de brandende zon en de halve maan, een geopend venster, een mooie hoed. Maar ook wil ik aandacht voor de pijn in je hals als je naar het blauw van de hemel kijkt, voor dat wat wij doen en willen en natuurlijk ook voor alles wat er gebeurt zonder dat wij daar invloed op hebben, zoals het bewegen van de bladeren op de wind, de stralende ogen, de ernstige blik en de rimpels in het gezicht, het wapperen van de flarden van een regenjas, het glimlachen van een blinde, de strelingen van geliefden in de bergen waar het regent en waar een man verdwaalt. Als alles leven is dan laat de tentoonstelling al het leven zien. Het leven van de man die op straat in slaap valt en van het meisje, dat een boek leest en geen huis heeft. Zij laat mensen zien die ’s nachts de stad ingaan. Er worden geschenken aangeboden en weer teruggegeven. Het ongepaste en het pijnlijke is er even belangrijk als het nodige. De tentoonstelling is een ode aan  het glas, waardoorheen wij  kunnen kijken en is een liefdesverklaring aan de dieren die ons hart horen bonzen en onze voetstappen ruiken en die slapen in de zon, zij is een dankwoord  aan díe zon op déze zondagmiddag. Zij is een troost voor het aapje in de dierentuin, dat zijn moeder verloor. Alle   mensen die angstig zijn, zullen rustig worden en de donkere vaas op de vensterbank zal geen schaduw meer werpen. De tentoonstelling is opgedragen aan de ruziënde kinderen die niet weten wat zij willen en aan de vrouw die tevergeefs haar man roept, aan al het roepen dat niemand hoort, opgedragen aan de lijnen die verkrommen en de getallen die bedriegen, de nummers die vervagen en de dagen die donker worden, opgedragen aan de stilte die zwaar is en niet verbroken wordt en aan de bloemen zonder naam, aan de vissen die zwemmen in de stille oceaan.

Niemand in het verhaal bezoekt een restaurant. Men eet thuis, drinkt water, leest een boek. Alles in een verhaal is goed; alle verhalen zijn goed.

“Alle verhalen ?”, vroeg ik

 Ja, dat wil zeggen, alle verhalen die geen einde hebben, díe zijn goed. Het begin is overigens niet nodig, want dat is er al. 

Na het zien van de film van Franz Weiss en terug in Petersburg  ontving ik een mail bericht: Het is een geschenk als het iemand lukt een beeld van jouw te maken waarin ik jouw herken. In de film van Franz Weiss is dat zeker gelukt. 

Er is toch altijd een ruimte tussen dat wat je wilt, dat de mensen van je zien en dat wat – zonder dat jij er iets aan kunt doen –  ze feitelijk zien.

Er is een koof tussen de intentie en het effect dat wij niet kunnen overbruggen. Het is zelden maar dan ook wel een geschenk als dat min of meer lukt, dwz als dat wat ik toon hetzelfde is als dat wat gezien wordt. Daarbij heeft het fotografische/ filmische beeld iets raadselachtigs; het beloofd de werkelijkheid te tonen maar wat het laat zien is wat nog nooit op die manier gezien was. 

Ja, dacht ik.

Trouwens als je langer kijkt of nauwkeurig kijkt, wordt alles weer anders.

Henk Visch 23-10 2012 Eindhoven

 

 

Top